Podstawy wiedzy o witaminie D

Witamina D to jedna z najbardziej niezbędnych i jednocześnie niedocenianych substancji dla naszego zdrowia. Pomimo tego, że możemy ją naturalnie syntezować dzięki słońcu (dlatego nazywamy ją "Witaminą Słońca"), często spotykamy się z jej niedoborami. W tym artykule przedstawimy podstawowe informacje o witaminie D, jej funkcje, źródła oraz konsekwencje niedoboru.

Witamina D to grupa rozpuszczalnych w tłuszczach witamin, które odgrywają kluczową rolę w regulacji stężenia wapnia i fosforu we krwi, a także w prawidłowym funkcjonowaniu układu kostnego i mięśniowego. Najważniejsze formy witaminy D to D2 (ergokalcyferol) oraz D3 (cholekalcyferol). Warto wiedzieć, że witamina D nie jest witaminą w klasycznym tego słowa znaczeniu, gdyż nasz organizm jest w stanie ją syntezować w odpowiednich warunkach - gdy jest wystawione na silne działanie promieni słonecznych pod wpływem promieniowania ultrafioletowego B (UVB) - oczywiście tylko wtedy, gdy poddamy odsłoniętą, nienasmarowaną kremem z filtrem UV skórę działaniu promieniu słonecznych. Warto jednak pamiętać, że w Polsce nasłonecznienie jest niewystarczające przez większość roku, co generalnie prowadzi do niedoborów. Innym źródłem witaminy D jest pożywienie takie jak: tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, śledź), rybí olej, żółtko jaja, wątróbka, grzyby, a także mleko i jego przetwory. Należy jednak pamiętać, że aby osiągnąć wskazane poziomy spożycia witaminy D powinniśmy zjeść codziennie np. kilkaset gram ryb. Schorzenia wątroby lub nerek wpływają na ograniczenie syntezy aktywnej postaci witaminy D. W przypadku gdy stosowane są określone grupy leków (np. sterydy, środki przeczyszczające, leki przeciwnowotworowe) wymaga się zażywania większej dawki witaminy D3 do osiągniecia zadowalającego poziomu w organizmie.

Witamina D pełni wiele istotnych funkcji w organizmie. Najważniejsza z nich (i jako pierwsza odkryta) to wpływ na gospodarkę mineralną, a więc regulację stężenia wapnia i fosforu we krwi. Dzięki temu, że stymuluje wchłanianie wapnia w jelitach i utrudnia jego usuwanie w nerkach możliwe jest utrzymanie kości i zębów oraz układu mięśniowego w dobrej kondycji. Warto również wspomnieć, że witamina D odgrywa rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, wspierając naszą obronę przed infekcjami i stanami zapalnymi. Oddziałuje na gruczoły przytarczyczne: wpływa na zmniejszenie wydzielania produkowanego parathormonu chroniąc tym samym kości przed utratą wapnia. Inną funkcję jest regulacja ilości wapnia w osoczu krwi co jest niezwykle ważne dla powstawania sygnałów nerwowych i skurczu mięśni. Dzięki odpowiedniemu napięciu mięśni szkieletowych jesteśmy lepiej zabezpieczeni przed ewentualnymi upadkami i złamaniami - które to są szczególnie niebezpieczne dla osób starszych. Receptory dla witaminy D zlokalizowane są w większości tkanek i narządów, dzięki temu wpływa ona na pracę całego organizmu. Badania z ostatnich lat wskazują na udział witaminy D w profilaktyce m.in.: chorób układu nerwowego, cukrzycy, chorób autoimmunologicznych, nowotworowych, chorób układu sercowo-naczyniowego. 

Niektóre grupy ludności są bardziej narażone na niedobór witaminy D. Należą do nich:

• Osoby starsze – ze względu na zmniejszoną syntezę witaminy D w skórze oraz mniejszą ekspozycję na słońce;
• Niemowlęta i dzieci – ze względu na szybki wzrost i rozwój kości;
• Kobiety w ciąży i karmiące – ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D;
• Osoby o ciemniejszym kolorze skóry – ze względu na niższą zdolność do syntezy witaminy D w skórze;
• Osoby z ograniczoną ekspozycją na słońce – np. z powodu długotrwałego przebywania w pomieszczeniach, noszenia zasłaniających ubrań czy stosowania kremów z wysokim filtrem UV.

Niedobór witaminy D jest powszechnym problemem, zwłaszcza w krajach o umiarkowanym klimacie. Nawet sanepid szacuje, że w Polsce 90% osób uznawanych za zdrowe ma niedobór witaminy D. A ten niedobór może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji dla zdrowia, takich jak:

• Krzywica u dzieci – zaburzenie mineralizacji kości, prowadzące do ich deformacji;
• Osteomalacja u dorosłych – zaburzenie mineralizacji kości, objawiające się bólami kości i mięśni;
• Osteoporoza – choroba charakteryzująca się utratą masy kostnej i zwiększonym ryzykiem złamań;
• Zaburzenia układu mięśniowego, objawiające się osłabieniem i bólami mięśni;
• Zwiększone ryzyko infekcji i stanów zapalnych.

A także:

• Zmęczenie, apatia 
• Bóle kości i mięśni 
• Osłabienie mięśni, szybkie męczenie się 
• Obniżona odporność ma infekcje 
• Choroby kości - głównie krzywica i osteoporoza  
• Nadmierna potliwość u dzieci 
• Obniżenie nastroju, depresja 
• Powolne gojenie się ran

W przypadku niedoboru witaminy D, należy suplementować. Forma doustna podawana razem z pożywieniem jest odpowiednia szczególnie w formie witaminy D3. Suplementy można znaleźć w formie kropli, tabletek, czy kapsułek, jednak najbardziej naturalną i przyswajalną formą są krople. Taka forma pozwala przyjmować witaminę także przy okazji spożywania posiłków - wystarczy krople dodać do potrawy. Dawkowanie suplementów powinno być ustalane indywidualnie, w zależności od potrzeb organizmu. Sugerowana porcja dla osoby dorosłej wynosi 2000 - 4000 IU dziennie, jednak w przypadku niedoborów lekarz może doraźnie zalecić większą dawkę.

Podsumowując, witamina D to niezwykle istotny składnik naszego zdrowia, który wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego, mięśniowego i odpornościowego. Niedobory witaminy D są powszechne, zwłaszcza w krajach o umiarkowanym klimacie. Warto dbać o odpowiednią ekspozycję na słońce oraz dietę bogatą w witaminę D, a w przypadku niedoborów rozważyć suplementację. Szczególną uwagę na poziom witaminy D powinny zwracać osoby z grup szczególnego ryzyka niedoboru.

Teraz, gdy znasz podstawy wiedzy o witaminie D, możesz bardziej świadomie dbać o swoje zdrowie oraz zdrowie swojej rodziny. Pamiętaj, że odpowiedni poziom witaminy D ma kluczowe znaczenie dla wielu funkcji organizmu i może pomóc w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia przez całe życie. Zapraszamy do lektury innych artykułów na naszym blogu gdzie w szczegółach na podstawie opracowań naukowych przedstawiamy naukowe stanowisko odnośnie stosowania witaminy D i innych związków w różnych sytuacjach zdrowotnych.

W naszym sklepie internetowym znajdziesz szeroką gamę produktów zawierających witaminę D, które pomogą Ci uzupełnić ewentualne niedobory. Dbaj o swoje zdrowie i korzystaj z dobrodziejstw witaminy D już dziś!

 

Bibliografia:

1. Holick, M. F. (2007). Vitamin D deficiency. The New England journal of medicine, 357(3), 266-281.
2. Palacios, C., & Gonzalez, L. (2014). Is vitamin D deficiency a major global public health problem? The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology, 144, 138-145.
3. Aranow, C. (2011). Vitamin D and the immune system. Journal of Investigative Medicine, 59(6), 881-886.
4. Lips, P. (2006). Vitamin D physiology. Progress in Biophysics and Molecular Biology, 92(1), 4-8.
5. Pludowski, P., Karczmarewicz, E., Bayer, M., Carter, G., Chlebna-Sokół, D., Czech-Kowalska, J., ... & Konstantynowicz, J. (2013). Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe - recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynologia Polska, 64(4), 319-327.
6. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Staszowie (2022) Witamina D a COVID-19. https://www.gov.pl/web/psse-staszow/witamina-d-a-covid-19
7. Tripkovic, L., Lambert, H., Hart, K., Smith, C. P., Bucca, G., Penson, S., ... & Lanham-New, S. (2012). Comparison of vitamin D2 and vitamin D3 supplementation in raising serum 25-hydroxyvitamin D status: a systematic review and meta-analysis. The American journal of clinical nutrition, 95(6), 1357-1364.